Zespół metaboliczny i niski poziom testosteronu u mężczyzn (tzw. hipogonadzym) często współistnieją i razem mają destrukcyjny wpływ na zdrowie mężczyzny.

Zapewne każdy z Was na pytanie „Jakie są istotne problemy zdrowotne mężczyzny ? ” w pierwszym rzędzie wymieni zburzenia urologiczne i choroby prostaty. Niewątpliwie stanowią one istotny problem w aspekcie jakości życia, ale to choroby serca i naczyń, cukrzyca typu 2 oraz cały panel czynników ryzyka związany z zespołem metabolicznym stanowi największe zagrożenie w aspekcie zwiększonej zachorowalności i przedwczesnego zgonu.

Ostatnie badania naukowe pokazały, że hipogonadyzm stanowi kolejny element układanki jakim jest zespół metaboliczny i u mężczyzn, u których współistnieją te dwa schorzenia mamy szeroki wachlarz możliwości leczniczych.

Zespół metaboliczny

Zespół metaboliczny jest tak istotnym problemem zdrowotnym krajów rozwiniętych, w tym Polski, że zasługuje na osobny artykuł na łamach naszego Funpage i niewątpliwie niedługo uzupełnimy tą lukę. Pisząc w skrócie jest to połączenie kilku zaburzeń metabolicznych, które zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 oraz chorób serca i naczyń, do których zaliczamy: otyłość, insulinooporność, zaburzenia lipidowe (m.in. podwyższony poziom „złego cholesterolu”), nadciśnienie tętnicze.

Kilka faktów:
– Ludzie z zespołem metabolicznym mają ok. 5 razy większe ryzyko wystąpienia cukrzycy
– Powoduje ok. 3- krotnie większe ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru niedokrwiennego
– Aktualnie u ok. 25% Europejczyków możemy zdiagnozować zespół metaboliczny

Diagnostyka
W 2006 roku powstała jedna uniwersalna, łatwa w użyciu i powszechnie stosowana definicja zespołu metabolicznego:
Warunek konieczny:
– Obwód pasa u mężczyzn większy lub równy 94 cm, u kobiet większy lub równy 80 cm
Dodatkowo spełnione dwa podpunkty:
– Ciśnienie skurczowe większe lub równe 130 mmHg lub rozkurczowe większe lub równe 85 mmHg
– Podwyższony poziom trójglicerydów: równy lub większy 1,7 mmol/l (150mg/dl)
– Niski poziom cholesterolu HDL: mniejszy niż 1,03 mmol/l (40mg/dl) u mężczyzn, 1,29mmol/l (45mg/dl) u kobiet
– Nieprawidłowa glikemia na czczo, czyli stężenie glukozy (cukru) we krwi większe lub równe 5,6 mmol/l (100mg/dl) lub wcześniej zdiagnozowana cukrzya typu 2.

Jeśli spełniasz powyższe kryteria udaj się do lekarza kardiologa celem oceny ryzyka sercowo-naczyniowego i podjęcia ewentualnego leczenia.

Przyczyny rozwoju:
Do najistotniejszych przyczyn rozwoju zespołu metabolicznego należą:
– Otyłość typu brzusznego
– Insulinooporność
– Zmniejszona aktywność fizyczna
– Wiek
– Zaburzenia hormonalne
– Predyspozycje genetyczne

Najistotniejszym z wyżej wymienionych czynników jest insulinooporność, czyli zbyt mała odpowiedź komórek człowieka na działania insuliny. Insulina jak wiemy jest hormonem powodującym najogólniej obniżenie stężenia glukozy we krwi, ponieważ część tkanek staje się insulinooporna, to potrzeba więcej niż normalnie, aby mogła on spełniać swoją funkcję. Kolejnym niebezpiecznym elementem jest tzw. brzuszna (wisceralna) tkanka tłuszczowa, która leżąc w obrębie jamy brzusznej otacza znajdujące się tam narządy. Jej nadmiar jest jedną z głównych przyczyn insulinooporności, ponadto ten typ tkanki tłuszczowej jest niezwykle aktywny metabolicznie, wytwarza różnego rodzaju hormony jak leptyna, cytokiny i inne substancje bezpośrednio oddziałowujące na organizm mężczyzny. Część z tych substancji hamuje wytwarzanie przez przysadkę mózgową hormonu luteinizującego (LH), który pobudza jądra m.in. do produkcji testosteronu. Wynikiem jądra pozbawione stymulacji wytwarzają małą ilość hormonów płciowych i dochodzi do tzw. hipogonadzymu.

Hipogonadyzm, czyli niski poziom testosteronu
Hipogonadyzm to określenie opisujące niedobór testosteronu u mężczyzn. Testosteron to hormon niezbędny dla rozwoju wtórnych męskich cech płciowych, ale również odgrywa istotne znaczenie w funkcjonowaniu takich narządów jak mózg, skóra, mięśnie, kości i nerki. Hipogonadyzm znacznie obniża jakość życia mężczyzny, jak i zwiększa ryzyko zgonu. Jak podaję dane epidemiologiczne u 8% mężczyzn między 50, a 79 rokiem życia występuje hipogonadyzm.

Diagnostyka
Postawienie diagnozy opiera się na występowaniu objawów klinicznych hipogonadyzmu, jak i obniżenia aktywności testosteronu we krwi obwodowej oraz innych wskaźników biochemicznych. Ponownie należy stwierdzić, że objawy niskiego poziomu testosteronu są kwestią ściśle indywidualną. U niektórych mężczyzn w ogóle nie pojawią się oznaki niskiego poziomu testosteronu, a u innych już przy niewielkim jego spadku mogą wystąpić objawy niskiej jego aktywności, czyli:

– Obniżone nastroju, depresja
– Bezsenność
– Zaburzenia funkcji poznawczych
– Zmniejszona tolerancja wysiłku
– Obniżone libido
– Zaburzenia erekcji
– Zanik porannych wzwodów
– Uderzenia gorąca
– Niedokrwistość
– Osłabienie
– Spadek masy mięśniowej
– Zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej
– Zmniejszeni jąder
– Osteoporoza
– Zanik owłosienia typu męskiego

Niestety objawy te są często bagatelizowane przez mężczyzn i są przypisywane innym czynnikom takim jak chociażby wiek. W związku z czym hipogonadyzm jest tak rzadko rozpoznawany. Dlatego też jeśli odczuwasz wyżej wymienione objawy i jesteś mężczyzną w średnim wieku, powinieneś udać się po poradę do specjalisty urologa, celem diagnostyki w kierunku niedoboru testosteronu.

Przyczyny rozwoju
Wraz z wiekiem dochodzi do mniejszej syntezy w jądrach testosteronu, co więcej odpowiedź organizmu na krążący hormon jest mniejsza, głównie poprzez zmniejszenie ilości receptorów androgenowych na powierzchni komórek organizmu mężczyzny. U kobiet sytuacja jest zgoła inna, zanik owulacji powoduje gwałtowny spadek progesteronu, a co za tym idzie innych hormonów płciowych. U mężczyzn proces zaniku aktywności hormonalnej trwa kilkanaście lat, w związku z czym związane z tym zmiany są mniej zauważalne i spektakularne. Szacuje się, że po 30 roku życia dochodzi do spadku aktywności testosteronu u mężczyzn o 1% rocznie. Niedobór testosteronu jest częstszy u mężczyzn cierpiących na określone schorzenia takie jak cukrzyca, astma, przewlekła obturacyjny choroba płuc, schorzenia nerek, zakażenia HIV.

Związek między hipogonadyzmem, a zespołem metabolicznym
Zależność tą zaobserwowano początkowo u mężczyzn leczonych z powodu raka gruczołu krokowego. U tych chorych staramy się całkowicie zahamować syntezę testosteronu i jego pochodnych. Po pewnym czasie zaobserwowano większą ilość przypadków zespołu metabolicznego w stosunku do zdrowej populacji. Jak pisaliśmy wcześniej brzuszna tkanka tłuszczowa poprzez swoją wysoką aktywność metaboliczną, wydziela substancje pośrednio hamujące wytwarzanie testosteronu przez jądra. Ponadto w komórkach tłuszczowych jest aktywny hormon przekształcający testosteron w estrogen (aromataza), a im więcej tkanki tłuszczowej, tym więcej testosteronu zostaje przekształcone i zmniejsza się jago aktywność. Nie wspominając już o samej aktywności samego estrogenu, który jako żeński hormon płciowy wykazuje w pewnym sensie działanie przeciwstawne do testosteronu. Co więcej mniejsza aktywność testosteronu sprzyja rozwojowi tkanki tłuszczowej oraz niekorzystnym zmianom w profili lipidowym, co stanowi wszystkie składowe zespołu metabolicznego. Z powyższego opisu widzimy, że mamy do czynienia z błędnym kołem – niski poziom testosteronu powoduje nadmierny rozwój tkanki tłuszczowej, której nadmiar hamuje aktywność samego testosteronu i sprzyja powstaniu zespołu metabolicznego.

Leczenie

Zespół metaboliczny

Przede wszystkim chory z zespołem metabolicznym powinni mieć kontrolowane czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy i chorób układu krążenia. Dlatego też ważna jest tutaj ścisła współpraca kardiologa z diabetologiem. Natomiast najistotniejszym elementem terapii jest zmiana stylu życia przez pacjenta.

Od czego zacząć ?
Z pewnością od redukcji masy ciała, która Na podstawie przeprowadzonych badań naukowych dotyczących zdrowego podejścia do redukcji masy ciała u mężczyzn z nadwagą w średnim wieku możemy wyciągnąć następujące wnioski:
1. Dieta śródziemnomorska. Znakomicie sprzyja redukcji masy ciała, czyli dieta z dużą ilością warzyw i owoców, tłuszczy roślinnych (oliwa z oliwek, chociaż olej rzepakowy jest równie dobry). Wyeliminowanie z jadłospisu m.in. produktów przetworzonych, słodyczy, ciastek, czerwonego mięsa, tłuszczy zwierzęcych, dużej ilości nabiału.
2. Aktywność fizyczna. Stanowi uzupełnienie zbilansowanej diety, jak wykazały badania 40 minut wysiłku fizycznego dwa razy dzienne po 20 minut, zmniejsza drastycznie insulinooporności na około 15 godzin. Wystarczy szybki spacer, trucht, jazda na rowerze. Jednak, jak wykazały badania najlepsze rezultaty przynosi połączenie treningu wydolnościowego (aerobowego) z siłowym (anaerobowym) w stosunku 2:1, czyli np. 20 minut truchtu z 10 minutami wysiłku typowo siłowego.

U chorych z wysokim ryzykiem rozwoju cukrzycy oraz chorób serca i naczyń poza zmianą stylu życia konieczne będzie dodatkowo leczenie farmakologiczne pod ścisłą kontrolą lekarza specjalisty.

Hipogonadyzm
Leczenie niedoboru testosteronu opiera się na jego suplementacji pod postacią iniekcji domięśniowych, żelów, czyli tzw. „hormonalna terapia zastępcza u mężczyzn”. Należy podkreślić, że kwalifikację do substytucji preparatami testosteronu podejmuje ostatecznie lekarz urolog, który na podstawie historii choroby pacjenta i danych klinicznych podejmuje decyzję co do czasu i rodzaju terapii. Potencjalne korzyści wynikające z suplementacji testosteronem w przypadku jego niedoborów to:
– Zwiększenie gęstości kości
– Polepszenie nastroju i funkcji poznawczych
– Zwiększenie libido i powrót funkcji seksualnych
– Zwiększenie odpowiedzi na leki poprawiające erekcję
– Ogólna poprawa jakości życia

Jak dalej postępować ?
Jeśli odczuwasz objawy, które mogą wynikać z niskiego poziomu testosterony skontaktuj się z Twoim lekarzem, celem identyfikacji przyczyn, konsultacji i ewentualnego leczenia. Czasami konieczne jest leczenie kompleksowe, interdyscyplinarne wielu specjalistów w tym m.in. urologa.

Naturalne metody zwiększenia aktywności testosteronu
1. Bądź szczery ze swoim lekarzem.
Współpracuj z lekarzem jeżeli pojawią się jakiekolwiek oznaki niskiego poziomu testosteronu, opisane wyżej. Bądź szczery i powiedz o wszystkich, czasami krępujących symptomach takich jak zaburzenia erakcji czy spadek popędu seksualnego.
2. Prowadź aktywny tryb życia.
Odżywiaj się zdrowo i prowadź aktywny styl życia. Po pierwsze obniżysz poziom tkanki tłuszczowej, po drugie zwiększysz siłę i masę mięśniową, po trzecie poprawisz swoje samopoczucie. Jak dowiodły badanie w szczególności trening siłowy powoduje naturalny wzrost testosteronu i poprawę siły i masy mięśniowej.
3. Zwróć się o pomoc kiedy zauważasz zmiany samopoczucia.
Często zaburzenia nastroju są pierwszym objawem depresji, u mężczyzn mogą objawiać się rozdrażnieniem, spadkiem napędu, agresją. Często prowadzi to do nadużywania substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu.
4. Bądź ostrożny w stosowaniu suplementów diety.
Żadne badania jednoznacznie nie potwierdziły skuteczności suplementów roślinnych w leczeniu poziomu niskiego testosteronu związanych z wiekiem. Niektóre z nich mogą być nawet niebezpieczne np. Długotrwałe stosowanie DHEA może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów prostaty.

Zespół metaboliczny przy współistnieniu hipogonadyzmu

Raz jeszcze przypomnijmy, że niski poziom testosteronu powoduje, w pierwszym rzędzie zmiany w psychice mężczyzny – utrata motywacji, zahamowanie aktywności, co stwarza błędne koło i przyczynia się do jeszcze większego przybierania na wadze. Tutaj suplementacja testosteronem pozwala właśnie na odzyskaniu motywacji to działania, ale należy pamiętać, że jest jedynie uzupełnieniem terapii. Jest to leczenie kompleksowe, które powinno być prowadzone przy współpracy trzech specjalistów: diabetologa, kardiologa i urologa.
W pierwszym rzędzie należy uzmysłowić sobie, jak istotnym tutaj czynnikiem jest aktywność fizyczna i redukcja czynników ryzyka. Jej zwiększenie powoduje spadek masy ciała, a co za tym idzie zwiększenie poziomu testosteronu i wszelkie pozytywne tego następstwa.